Hıçkırık Nedir, Nasıl Geçer?

20 Mayis 2022

Diyafram, göğüs boşluğu ile karın boşluğunu birbirinden ayıran ve soluk alıp vermede önemli görevleri bulunan güçlü bir kastır. Diyafram kasının istemsiz şekilde kasılması hıçkırık olarak adlandırılır.
Hıçkırık, göğüs kafesini karın boşluğundan ayıran ve nefes almada önemli bir rol oynayan kas olan diyaframın istemsiz bir şekilde kasılmasıdır. Her kasılmanın ardından ses tellerinin aniden kapanması “hık” sesinin çıkmasını sağlar.
Hıçkırık, diyaframın ani ve istem dışı kasılması sonucu meydana gelir. Bu kasılma sırasında kapakçığın (epiglot), gırtlakta bulunan ses tellerinin üzerine ani ve sert kapanmasıyla gırtlakta özel bir ses meydana gelir. Herhangi bir nedenle diyaframın kasılma ritminin bozulması ve istemsizce kasılmaya başlaması ses telleri ile gırtlak bölgesinin ani şekilde kapanmasına yol açar. Bunun sonucunda akciğerlere gerçekleşen ani hava akımı sonucunda hıçkırığın kendine has sesi ve vücut tepkisi ortaya çıkar.
Çoğu zaman hıçkırığa yol açan en önemli neden; yiyecek ve içeceklerin tüketimiyle birlikte hava yutulmasıdır. Hıçkırık genellikle birkaç dakika veya en geç yarım saat boyunca devam eder ve ardından kesilir. Bu durum çok sık tekrarlanmadığında bireyler için herhangi bir sorun teşkil etmez ve oldukça doğaldır.
Büyük yemek porsiyonları, alkollü ve gazlı içecekler tüketmek, ani heyecan, stres, sıcaklık değişimleri hıçkırık ataklarına sebep olabilir. Bazı durumlarda ise altında yatan tıbbi bir rahatsızlığın işareti olabilir. O yüzden eğer hıçkırığınız 48 saatten daha uzun sürerse veya yemekte, uyumakta, nefes almakta sorun yaratacak şekilde şiddetli seyrederse mutlaka doktora görünmelisiniz. Hıçkırık tipleri sürelerine göre kategorize edilir.
Eğer 48 saatten kısa sürüyorsa akut hıçkırıktır. 2-30 gün süre zarfı arasında seyrediyorsa inatçı hıçkırık, 1 aydan uzun sürdüğü takdirde dayanılmaz hıçkırık olarak sınıflandırılır.
Hıçkırığı geçirmek için kağıt bir torbanın içine nefes alıp vermek ya da 20 - 30 saniye nefes tutmak etkili olabilir. Bu teknikler ciğerlerde diyaframı rahatlatacak kadar karbondioksit birikmesini sağlar.
Bunun yanı sıra buzlu su ile gargara yapmak ya da bir bardak soğuk suyu küçük yudumlarla bir dakika içinde içmek, çevredeki kasların düzenli hareketleriyle diyaframda rahatlamasına yol açabilir.

Neden Olur?
Hıçkırığın oluşma nedeni yukarıda da anlatıldığı üzere diyafram kasının normal dışı kasılmasıdır. Buna neden olan birçok faktör söz konusu olabilir. En yaygın hıçkırık nedenleri şu şekilde sıralanabilir:
• Çok hızlı yemek yemek
• Fazla besin tüketimi sonucunda midenin aşırı dolması
• Alkollü ve gazlı içecekler tüketmek
• Ani sıcaklık değişimleri
• Hava yutmak
• Stres
• Alerji ve tahrişler
Yukarıda belirtilen durumlar hıçkırığın en yaygın nedenleri olup bu gibi nedenlere bağlı hıçkırıklar genellikle kısa süreli ve geçicidir. Anestezi nedeniyle ameliyatların ardından hıçkırık sorunu görülebilir.
Bunun haricinde takılıp kalan ve rahatsız edici şekilde tekrarlayan hıçkırıklarda;
• Boğaz ağrısı,
• Guatr,
• Tümörler,
• Şeker hastalığı,
• Böbrek hastalıkları,
• Reflü,
• Diğer mide hastalıkları,
• Solunum yolu hastalıkları,
• Menenjit ve daha pek çok farklı hastalık türü etkili olabilmektedir.
Bu nedenle böyle durumlarda, özellikle de hıçkırığa eşlik eden farklı tür komplikasyonların söz konusu olması halinde hekime danışılmalı ve muayeneden geçilmelidir.
Hıçkırık 48 Saatten Az Sürüyorsa
• Çok fazla gazlı içecek veya alkol tüketimi
• Büyük porsiyonlu yemek tüketmek
• Heyecan ve stres atakları
• Ani sıcaklık değişimleri
• Sakız çiğnerken hava yutma
Hıçkırık 48 Saatten Fazla Sürüyorsa
Sinir Tahrişi veya Hasarı
Uzun süren hıçkırık ataklarının bir sebebi, diyafram kasına hizmet eden vagus sinirlerine veya frenik sinirlerinde olan hasar ve tahriştir. Bu sinirlerde tahrişe veya hasara neden olabilecek faktörler; kulak zarınıza temas eden bir cisim, boynunuzda olan bir tümör, kist veya guatr, reflü, boğaz ağrısı ya da larenjit.

Merkezi Sinir Sistemi Bozuklukları
Travma neticesinde merkezi sinir sistemimizdeki bir tümör, hasar veya enfeksiyon, vücudunuzun hıçkırık refleksinin kontrolünün bozulmasına sebebiyet verebilir. Beyin iltihabı, menenjit, inme, travmatik beyin hasarı, tümörler gibi hastalıklar hıçkırığı tetikleyebilir.

Metabolik Bozukluklar ve İlaçlar
Uzun süreli hıçkırığı tetikleyebilecek faktörler; anestezi, şeker hastalığı, elektrolit dengesizliği, böbrek hastalığı, steroidler, sakinleştiriciler.

Hıçkırığın Belirtileri Nelerdir?
Hıçkırmanın kendisi bir semptomdur. Bazı durumlarda göğüste, karında veya boğazda hafif bir sıkışma hissi hıçkırığa eşlik edebilir.
Normal şartlar altında göreceli olarak kısa süre içinde geçmesi gereken hıçkırık eğer 48 saatten fazla sürüyorsa veya şiddetinden olmasından dolayı yemek yeme, uyku veya solunum sırasında sorunlara neden oluyorsa doktora başvurmanız tavsiye edilir.

Bebeklerde Hıçkırık Neden Olur?
Bebeklerde hıçkırık sorunu, yetişkinlere oranla çok daha sık görülür. Anne karnındaki süreçte dahi bebeklerde hıçkırık görülebilmektedir. Normal olarak değerlendirilen bebeklerde hıçkırık sorununun birçok doğal nedeni bulunur.
Bebeklerde midenin hızla büyüyerek hıçkırığa neden olan sinirlerin uyarılması, kapasitesinin küçük olması nedeniyle midenin çabuk dolması, beslenirken hava yutulması ve gazın çıkarılamaması gibi durumlar bu nedenlerden bazılarıdır.

Uyku arasındaki emzirmeler ve yine midenin büyümesi gibi nedenlere bağlı olarak bebeklerde uyku sürecinde de hıçkırık görülebilmektedir.
Bebeklerde hıçkırık sorununun azaltılması için reflü yatakları kullanılabilir, bir seferde aşırı miktarda beslenme yerine az az ve sık sık besleme tercih edilebilir. Her öğünün ardından bebeğin gazının çıkarılması da hıçkırığın önlenmesinde etkilidir. Ayrıca hıçkırığın yanında kusma sorunu da sıklıkla görülüyorsa bebek reflüsünün söz konusu olma ihtimali oldukça yüksektir. Bu gibi durumlarda çocuk doktorlarına başvurulmalıdır.

Hıçkırık Tanı Yöntemleri Nelerdir?
Uzun süreli ve geçmeyen hıçkırık vakalarında doktor hastanın detaylı öyküsünü dinledikten sonra fiziksel muayenesini yapar. Anamnez alırken; hıçkırığın ne zamandan beri olduğu, süresi, hıçkırık ataklarının süresi, rutin kullanılan ilaçlar, mevcut hastalık kontrolü, alkol, sigara kullanımı gibi konular hakkında fikir sahibi olarak, altında yatan organik nedenleri araştırır.
Fiziksel muayene esnasında; denge ve koordinasyon, kas gücü ve tonu, refleksler, görme ve dokunma hissini test ederek ilk adımı gerçekleştirir.
Eğer doktorunuz hıçkırığın altında yatan tıbbi bir durumun varlığından şüpheleniyorsa aşağıdaki testlerden birini ya da daha fazlasını önerebilir:

Laboratuvar Testleri
Kan örneklerinizi şeker hastalığı, enfeksiyon, böbrek hastalığı açısından kontrol edebilir.

Görüntüleme Testleri
Göğüs röntgeni, bilgisayarlı tomografi(BT), manyetik rezonans görüntüleme(MRI) testleri ile vagus siniri, frenik sinir veya diyaframı etkileyebilecek anatomik anormallikleri tespit edebilir.

Endoskopik Testler
Yemek borusu ya da nefes borunuzda meydana gelen sorunları kontrol etmek amacıyla boğazınızdan geçirilen küçük kamera içeren, ince esnek tüp kullanılır.

Geçirmek İçin Neler Yapılabilir?
Hıçkırık vakalarının çoğu tıbbi tedavi olmadan kendi kendine geçer. Ancak altta yatan bir tıbbi durum hıçkırığa neden oluyorsa, bu hastalığın tedavisi hıçkırıkları ortadan kaldıracaktır.
İki günden daha uzun süren hıçkırıklar için ilaçlı, ya da cerrahi müdahale gerekebilir. Sadece doktorun tavsiyesi üzerine baklofen, klorpromazin, veya metoklopramid içeren ilaçlar kullanılabilir.
Daha az invaziv tedaviler etkili olmazsa, hıçkırıkları durdurmak üzere frenik siniri bloke etmek için bir anestezi enjeksiyonu doktor tarafından önerilebilir.
Bir başka seçenek ise vagus sinirine hafif elektrik stimülasyonu sağlamak için pille çalışan bir cihazı cerrahi olarak implante etmektir.
Bu prosedür en yaygın olarak epilepsiyi tedavi etmek için kullanılır, ancak aynı zamanda kalıcı hıçkırıkların kontrolüne de yardımcı olur.
Kronik hıçkırığı olan bireyler gazlı içeceklerden ve gaza neden olan besinlerden kaçınmalıdır. Günlük öğünleri daha az miktarlarda yemek faydalı olacaktır.
Çoğu hıçkırık vakası tıbbi tedaviye gerek duyulmadan kendi kendine sona erer. Altta yatan tıbbi bir durum hıçkırıklara sebebiyet veriyorsa, bu hastalığın tedavisi hıçkırığı ortadan kaldırabilir. İki günü aşkın süre devam eden hıçkırıklar için ilk olarak ilaç tedavisine başvurulur.
Eğer ilaç tedavisi yeterli ve etkili gelmiyorsa, cerrahi prosedürlere başvurulabilir. Başka bir seçenekte vagus sinirinize hafif elektrik iletimi sağlamak için pille çalışan bir cihazı cerrahi olarak nakletmektir. Bu prosedür epilepsiyi tedavi etmek için yaygın olarak kullanılır. Aynı zamanda da kalıcı hıçkırıkların kontrol altına alınmasını sağlar.

Doğal Hıçkırık Tedavileri
• Buzlu su için.
• Yüzünüzü soğuk su ile yıkayın.
• Limon gibi keskin kokulu bir maddeyi koklayın.
• Hızlı nefes alıp verin.
• Hıçkırığı geçirmek için kağıt bir torbanın içine nefes alıp vermek ya da 20 - 30 saniye nefes tutmak etkili olabilir. Bu teknikler ciğerlerde diyaframı rahatlatacak kadar karbondioksit birikmesini sağlar.
Uzun süreli hıçkırıklara diğer yöntemler de cevap vermediğinde, hipnoz ve akupunktur gibi alternatif tıp tedavileri yardımcı olabilir. Ancak hıçkırığı durdurmak için kesin etkili bir yolun varlığı henüz kanıtlanmamıştır.

Hıçkırık geçmesi için halk arasında yapılan bazı yaygın geleneksel uygulamalar söz konusudur. Hıçkırık geçmesi için yapılan baş aşağı durmak, korkutulmak gibi bu tür uygulamaların bilimsel olarak kanıtlanmış olan herhangi bir etkisi yoktur.
Bazı uzmanlar nefesi bir süre tutmak gibi akciğerde karbondioksit birikimine yol açan uygulamaların hıçkırığı durdurmada etkili olabileceği üzerinde dursa da bu konuda tıp dünyasında görüş birliğine varılabilmiş değildir. Fakat hıçkırığın önlenmesine yardımcı uygulamalar arasında sayılabilecek bazı durumlar söz konusudur. Bunlardan bazıları şu şekildedir:
• Stresten ve korku gibi ani duygu değişimlerinden uzak durmaya çalışmak
• Az az ve sık sık beslenmek
• Alkollü ve gazlı içeceklerin tüketiminden kaçınmak
• Ani sıcaklık değişimlerinden kaçınmak
• Yorgunluk ve uykusuzluğu önlemeye yönelik yaşam tarzı değişiklikleri yapmak
• Sağlıklı beslenmek ve yeterli su tüketmek
Bu gibi davranış değişiklerinden kaçınılmasına rağmen geçmeyen hıçkırıklarda sağlık muayenesi gereklidir. Hıçkırık bazı durumlarda farklı hastalıkların belirtisi olarak görülebildiğinden bunlara yönelik ileri araştırmalar yapılmalıdır.
Hıçkırık nedeniyle hekime başvuran hastalar bu sorunla birlikte karın ağrısı, mide bulantısı gibi farklı problemler de yaşıyorlarsa mutlaka bunları da belirtmelidir. Eldeki belirti ve bulgular eşliğinde mide endoskopisi, kan tahlili, solunum fonksiyon testleri gibi tanı yöntemlerine başvurularak altta yatan sağlık sorunu belirlenebilir.

Tedavisi
Kısa süren ve günlük yaşamı etkilemeyen durumlarda hıçkırık geçirme için herhangi bir medikal tedavi gerekli değildir. Bu sorunu sık yaşayan bireyler hıçkırık sebepleri olan yukarıda belirtilmiş durumlara maruz kalıp kalmadıklarına dikkat edebilir, buna yönelik önlemler alabilirler. Bazı kişilerde hıçkırık bir nöbet şeklinde ortaya çıkıp günlerce aralıklı olarak veya kesintisiz şekilde devam edebilir. Bu durumun altında yatan sinirsel bir bozukluk olabilir. Dolayısıyla sağlık kuruluşlarına başvurulmalıdır.
Nadir görülen bu şekildeki hıçkırık erkeklerde kadınlara oranla çok daha sık görülür. Böyle hastalarda genellikle hekimler tarafından bazı ilaç tedavileri uygulanır. Hıçkırığın bir belirti olarak görüldüğü en yaygın sağlık sorunu gastroözofageal reflü (mide reflüsü) hastalığıdır. Bu hastalıkta mideden yemek borusuna kaçan mide asidi, tahrişe ve hasara neden olarak hıçkırığa sıklıkla yol açar.
Bebeklerde çok sık görülen hıçkırığın da yaygın nedenlerinden bir tanesi olan bu durum için de antiasit ilaçlardan ve az az sık sık beslenme tekniğinden yararlanılabilir.
Yetişkinlerde mide hastalıklarına bağlı görülen hıçkırıklarda beslenme planı içerisinde yer alan besinlerin seçimi de oldukça önemlidir. Bu kişilerin asitli yiyecek ve içeceklerin tüketiminden kaçınması, sigara veya alkol alışkanlığı varsa bunları bırakması, çok sıcak ve çok soğuk besinler tüketmemesi, acı ve baharatlı gıdalardan uzak durması hıçkırık sorununun iyileştirilmesine yardımcı olabilecek uygulamalar arasında yer alır.
Hıçkırığa neden olan farklı bir hastalığın tespit edilmesi halinde ise hastalığa özgü bir tedavi planı belirlenmelidir.

Makalemizi emojilerle desteklemeyi ve yorum yapmayı unutmayınız.