Yiyeceklerdeki Mikroplastikler Sağlığı Tehdit Ediyor mu?

15 Mart 2020

Çoğu kişi her gün plastik kullanır. Ancak bu materyal, genellikle biyobozunur (doğada parçalanabilen maddeler) değildir. Zamanla plastik, mikroplastik adı verilen küçük parçalara ayrılır ve bu parçalar çevreye zarar verir. Yapılan son çalışmalar mikroplastiklerin, yaygın olarak yiyeceklerde, özellikle deniz ürünlerinde bulunduğunu gösterdi. Buna rağmen mikroplastiklerin insan sağlığını etkileyip etkilemediği belirsizdir.

Mikroplastikler, çevrede bulunan küçük plastik parçalarıdır. 5 mm’den küçük plastik parçaları olarak tanımlanırlar. Ayrıca diş macunlarına eklenen mikroboncuklar gibi üretilmiş olan küçük plastikler de vardır.

Mikroplastikler; okyanuslarda, nehirlerde ve toprakta yaygın olarak bulunur. Sıklıkla hayvanlar tarafından tüketilir. 1970’li yıllarda yapılan çalışmalarda okyanuslardaki mikroplastik seviyesi incelendi ve Atlantik Okyanusu’nun Amerika Birleşik Devletleri kıyılarında yüksek oranda mikroplastik bulundu.

Son yıllarda plastiğin artarak kullanılması nedeniyle nehirlerde ve okyanuslarda geçmişe kıyasla çok daha fazla mikroplastik vardır. Her yıl yaklaşık olarak 8,8 milyon ton plastik atık okyanusa girmektedir. Günümüzde 276,000 ton plastik denizde yüzerken diğer plastikler dibe batar ya da karaya vurur.

Mikroplastiklerin miktarı farklı çevrelerde artarken yiyeceklerdeki plastik miktarı da artmaya başlar. Yapılan güncel bir çalışmada 15 farklı deniz tuzu incelendi ve tuzun kilogramı başına 273 mikroplastik bulundu. Yapılan diğer çalışmalarda balın kilosu başına 300 mikroplastik partikülü ve biranın litresi başına 109 partikül bulundu. Fakat yiyeceklerdeki en yaygın mikroplastik kaynağı, deniz ürünleridir. Çünkü mikroplastikler, en çok deniz suyunda yaygındır ve balık ve diğer deniz canlıları tarafından tüketilirler.

Yapılan son çalışmalar, vücudunda plastik olan balıkların karaciğerlerinde toksik kimyasalların biriktiğini gösterir. Başka bir çalışma, mikroplastiklerin derin deniz organizmalarında bile bulunabildiğini tespit etti. Midyeler ve istridyeler diğer türlere kıyasla mikroplastik kirliliği açısından daha fazla risk altındadırlar. Yapılan başka bir çalışmada insanların tüketimi için toplanan istridye ve midyelerin, gram başına 0,36-0,47 partikül mikroplastik içerdiğini buldular. Bunun anlamı şudur: Tüketiciler yılda 11,000 mikroplastik tüketiyorlardı.

Çok sayıda çalışma, mikroplastiklerin yiyeceklerdeki varlığını gösterirken mikroplastiklerin insan sağlığı üzerine etkisi olup olmadığı bilinmemektedir. Şu ana kadar bu ilişkiyi inceleyen az sayıda çalışma vardır. “Fitalat” adı verilen bir tür kimyasal, plastikleri daha esnek hale getirmek için kullanılır. Bu kimyasalın meme kanserine neden olabileceği gözlemlendi. Fakat bu araştırma, laboratuvar ortamında hücreler üzerinde yapıldığı için sonuçlar insanlara genellenemez.
Bilimsel çalışmalardan biri, mikroplastiklerin fareler üzerine etkisini inceledi. Fareler beslendiğinde mikroplastikler karaciğerlerinde, böbreklerinde ve bağırsaklarında birikti. Karaciğerdeki oksidatif stres moleküllerinin miktarı arttı. Ayrıca mikroplastikler, beyin için toksik olan bir molekülün seviyesini de arttırdı. Mikroplastik içeren mikropartiküllerin bağırsaklardan kana ve muhtemen kandan da diğer organlara geçtiği gösterildi.

Ayrıca plastik, insanlarda da bulunur. Yapılan bir çalışmada, insanların akciğerlerinin %87’sinde plastik fiberleri bulundu. Araştırmacılar bu durumun, havadaki mikroplastiklerden kaynaklı olduğunu düşünüyorlar. Bazı çalışmaların bulgularına göre; havadaki mikroplastikler, akciğerlerin inflamasyon (iltihap) uyarıcı kimyasallar salgılamalarına neden olabilir. Fakat bu sonuca sadece laboratuvar ortamında ulaşıldı.

BPA, plastiklerde bulunan ve üzerinde en çok çalışma yapılan kimyasaldır. Genellikle plastik paketlerde ve yiyecek ambalajlarında bulunur ve yiyeceklere sızabilir. Bazı kanıtlar BPA’nın, özellikle kadınlarda üreme hormonlarını etkileyebileceğini gösteriyor.

Yiyeceklerdeki Mikroplastiklerden Nasıl Kaçınabiliriz?
İnsanların tükettiği çok sayıda yiyecekte mikroplastiklerin bulunmasına rağmen insan sağlığını nasıl etkiledikleri kesin olarak bilinmiyor. Bu nedenle en çok mikroplastiği bünyesinde bulunduran yüzey balıklarını tüketmekten kaçınmaya gerek yoktur. Fakat laboratuvarlar ortamında yapılan çalışmaların sonuçlarına göre mikroplastiklerin sağlık üzerinde negatif etkileri olabilir. Bazı plastikler, ambalajdan yiyeceklere sızabilir. Plastik ambalajla paketlenmiş yiyeceklerin tüketiminin azaltılması, mikroplastik alımını azaltabilir ve uzun dönemde çevre için yararlı olabilir.

Makalemizi emojilerle desteklemeyi ve yorum yapmayı unutmayınız.

Bu içeriğe emojiyle tepki ver.